Ποιο είναι το πραγματικό εκλογικό σώμα;
Ποιο είναι το πραγματικό εκλογικό σώμα;
Μετά από κάθε βουλευτικές εκλογές όλοι νιώθουν ένα δέος για τα εκατομμύρια των πολιτών οι οποίοι δεν προσήλθαν στην κάλπη, γυρίζοντας την πλάτη στους πολιτικούς και την πολιτική. Μήπως όμως το ποσοστό της αποχής, που μας παρουσιάζεται στις εκλογές, διαμορφώνεται μέσα από εσφαλμένα δεδομένα, παραλείψεις και λάθη;
Στη βάση των στοιχείων που δίνει το Υπουργείο Εσωτερικών, από το 1974 έως και το 2015, τα ποσοστά της αποχής, σε επίπεδο βουλευτικών εκλογών, κινούνται από το 18.5% της αναμέτρησης του Οκτωβρίου του 1981, που είναι το χαμηλότερο, έως και το 43.8% το Σεπτέμβριο του 2015. (Πίνακας 1.)
Ο τρόπος υπολογισμού της αποχής, που θα έκανε οποιοσδήποτε, είναι να αφαιρέσει από τους εγγεγραμμένους στους εκλογικούς καταλόγους τον αριθμό των ψηφισάντων. Το αποτέλεσμα αυτής της πράξης, μας αποκαλύπτει τον αριθμό των πολιτών που δεν προσήλθαν στην κάλπη ο οποίος όμως δεν έχει καμία σχέση με τον πραγματικό. Διότι ο αριθμός των πραγματικών ψηφοφόρων είναι πολύ μικρότερος από αυτόν που δηλώνεται και η αποχή υπολογίζεται με βάση εγγεγραμμένους που δεν υπάρχουν ή δεν βρίσκονται στην Ελλάδα ή δεν ψηφίζουν ούτως ή άλλως λόγω αδυναμίας και όχι λόγω επιλογής.
Βασική και απαραίτητη προϋπόθεση για να στοιχειοθετηθεί μια οποιαδήποτε συζήτηση για την αποχή είναι, να ορίσουμε το πραγματικό εκλογικό σώμα. Ένας υπολογισμός εξαιρετικά δύσκολος. Περίπου, από το 2004 και μετά, οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι ανέρχονται στα 9.9 εκατομμύρια. (Πίνακας 2.) Για να υπολογίσουμε, κατά προσέγγιση, το πραγματικό εκλογικό σώμα χρησιμοποιούμε τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής, του 2011, της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΛΣΤΑΤ). Η στατιστική αρχή διαθέτει στοιχεία για το νόμιμο και το μόνιμο πληθυσμό της χώρας. Για τους υπολογισμούς μας θα χρησιμοποιήσουμε το μόνιμο πληθυσμό, ο οποίος υπολογίστηκε στα 10.816.286. Από αυτούς οι 911.929 έχουν ξένη υπηκοότητα και δεν έχουν δικαίωμα ψήφου. Άρα από το μόνιμο πληθυσμό αν αφαιρέσουμε τους αλλοδαπούς έχουμε 9.903.268. Δηλαδή όσοι είναι οι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους. Και το ερώτημα που εγείρεται είναι, «παιδιά δεν έχει αυτή η χώρα;» Με το που γεννηθούμε έχουμε το δικαίωμα να ψηφίσουμε; Άρα πρέπει να δούμε πόσοι είναι οι νέοι, ελληνικής υπηκοότητας, μέχρι και το 17ο έτος της ηλικίας τους. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ 1.890.125 εκ. είναι ο μόνιμος πληθυσμός των νέων μέχρι και το 17ο έτος ηλικίας. Από αυτούς βέβαια πρέπει να αφαιρέσουμε τους νέους ξένης υπηκοότητας τους οποίους τους έχουμε ήδη υπολογίσει στην πρώτη αφαίρεση. Ο τελικός αριθμός των νέων που μας μένει είναι 1.690.125. Άρα από τα 9.903.268 αν αφαιρέσουμε τα 1.690.125 μας μένει 8.213.143. Από αυτόν πάλι τον αριθμό πρέπει να αφαιρέσουμε όλους εκείνους που είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους και έχουν φύγει στο εξωτερικό, είτε για εργασία είτε για σπουδές και τους ηλικιωμένους που λόγω ασθένειας δεν μπορούν να πάνε να ψηφίσουν. Οι παραπάνω κατηγορίες των ψηφοφόρων απέχουν από τις εκλογές, όχι επειδή το επιλέγουν ως στάση πολιτικής διαμαρτυρίας ή αποδοκιμασίας της πολιτικής διαδικασίας άλλα, εξαιτίας κοινωνικών λόγων. Άρα περίπου, το γηγενές εκλογικό σώμα στην Ελλάδα ανέρχεται, κατά προσέγγιση, στα 8 εκ., ίσως και παρακάτω μιας και οι Έλληνες μετανάστες τα τελευταία 4 χρόνια έχουν φτάσει συνολικά στις 870.000 χιλιάδες. Εδώ πρέπει να διευκρινιστεί ότι οι στατιστικές υπηρεσίες καταγράφουν ως μετανάστη αυτόν που ζει πάνω από 12 μήνες ή και περισσότερο σε μια χώρα διαφορετική από αυτή που έχει γεννηθεί. Στην ανάλυσή μας μιλάμε για Έλληνες μετανάστες και όχι για απόδημο ελληνισμό που αριθμεί κάποια εκατομμύρια.
Στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές το Υπουργείο Εσωτερικών έδωσε την αποχή στο 43.8%. Δηλαδή απείχαν 4.345.679 εκλογείς. Αν πάρουμε το εκλογικό σώμα που εκτιμήσαμε, απείχαν περίπου 2.5 εκ ψηφοφόροι. Δηλαδή μια αποχή της τάξεως του 30%. Περίπου κατά 15% χαμηλότερο από αυτό που παρουσιάζεται στις καρτέλες του Υπουργείου Εσωτερικών.
Από τη μεταπολίτευση και μετά, μέχρι και τις βουλευτικές εκλογές τους 2007, η πραγματική αποχή καταγράφεται μεταξύ 4% και 10%. Από το 2009 και μετά, με ορόσημο την υπογραφή της δανειακής σύμβασης, η συμμετοχή στις εκλογές έχει μειωθεί. Περισσότερο απέχουν οι πολίτες των αστικών κέντρων, τα μορφωμένα κομμάτια του πληθυσμού και οι μικρές ηλικίες, 18 με 24. Η πτωτική πορείας της συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία χρίζει εμπεριστατωμένης μελέτης για τις αιτίες που οδηγούν σε αυτή τη συμπεριφορά. Από την άλλη καλό είναι να έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας ότι υπάρχει σημαντική απόσταση μεταξύ της φαινομενικής και της πραγματικής αποχής.
Στη βάση των στοιχείων που δίνει το Υπουργείο Εσωτερικών, από το 1974 έως και το 2015, τα ποσοστά της αποχής, σε επίπεδο βουλευτικών εκλογών, κινούνται από το 18.5% της αναμέτρησης του Οκτωβρίου του 1981, που είναι το χαμηλότερο, έως και το 43.8% το Σεπτέμβριο του 2015. (Πίνακας 1.)
Ο τρόπος υπολογισμού της αποχής, που θα έκανε οποιοσδήποτε, είναι να αφαιρέσει από τους εγγεγραμμένους στους εκλογικούς καταλόγους τον αριθμό των ψηφισάντων. Το αποτέλεσμα αυτής της πράξης, μας αποκαλύπτει τον αριθμό των πολιτών που δεν προσήλθαν στην κάλπη ο οποίος όμως δεν έχει καμία σχέση με τον πραγματικό. Διότι ο αριθμός των πραγματικών ψηφοφόρων είναι πολύ μικρότερος από αυτόν που δηλώνεται και η αποχή υπολογίζεται με βάση εγγεγραμμένους που δεν υπάρχουν ή δεν βρίσκονται στην Ελλάδα ή δεν ψηφίζουν ούτως ή άλλως λόγω αδυναμίας και όχι λόγω επιλογής.
Βασική και απαραίτητη προϋπόθεση για να στοιχειοθετηθεί μια οποιαδήποτε συζήτηση για την αποχή είναι, να ορίσουμε το πραγματικό εκλογικό σώμα. Ένας υπολογισμός εξαιρετικά δύσκολος. Περίπου, από το 2004 και μετά, οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι ανέρχονται στα 9.9 εκατομμύρια. (Πίνακας 2.) Για να υπολογίσουμε, κατά προσέγγιση, το πραγματικό εκλογικό σώμα χρησιμοποιούμε τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής, του 2011, της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΛΣΤΑΤ). Η στατιστική αρχή διαθέτει στοιχεία για το νόμιμο και το μόνιμο πληθυσμό της χώρας. Για τους υπολογισμούς μας θα χρησιμοποιήσουμε το μόνιμο πληθυσμό, ο οποίος υπολογίστηκε στα 10.816.286. Από αυτούς οι 911.929 έχουν ξένη υπηκοότητα και δεν έχουν δικαίωμα ψήφου. Άρα από το μόνιμο πληθυσμό αν αφαιρέσουμε τους αλλοδαπούς έχουμε 9.903.268. Δηλαδή όσοι είναι οι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους. Και το ερώτημα που εγείρεται είναι, «παιδιά δεν έχει αυτή η χώρα;» Με το που γεννηθούμε έχουμε το δικαίωμα να ψηφίσουμε; Άρα πρέπει να δούμε πόσοι είναι οι νέοι, ελληνικής υπηκοότητας, μέχρι και το 17ο έτος της ηλικίας τους. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ 1.890.125 εκ. είναι ο μόνιμος πληθυσμός των νέων μέχρι και το 17ο έτος ηλικίας. Από αυτούς βέβαια πρέπει να αφαιρέσουμε τους νέους ξένης υπηκοότητας τους οποίους τους έχουμε ήδη υπολογίσει στην πρώτη αφαίρεση. Ο τελικός αριθμός των νέων που μας μένει είναι 1.690.125. Άρα από τα 9.903.268 αν αφαιρέσουμε τα 1.690.125 μας μένει 8.213.143. Από αυτόν πάλι τον αριθμό πρέπει να αφαιρέσουμε όλους εκείνους που είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους και έχουν φύγει στο εξωτερικό, είτε για εργασία είτε για σπουδές και τους ηλικιωμένους που λόγω ασθένειας δεν μπορούν να πάνε να ψηφίσουν. Οι παραπάνω κατηγορίες των ψηφοφόρων απέχουν από τις εκλογές, όχι επειδή το επιλέγουν ως στάση πολιτικής διαμαρτυρίας ή αποδοκιμασίας της πολιτικής διαδικασίας άλλα, εξαιτίας κοινωνικών λόγων. Άρα περίπου, το γηγενές εκλογικό σώμα στην Ελλάδα ανέρχεται, κατά προσέγγιση, στα 8 εκ., ίσως και παρακάτω μιας και οι Έλληνες μετανάστες τα τελευταία 4 χρόνια έχουν φτάσει συνολικά στις 870.000 χιλιάδες. Εδώ πρέπει να διευκρινιστεί ότι οι στατιστικές υπηρεσίες καταγράφουν ως μετανάστη αυτόν που ζει πάνω από 12 μήνες ή και περισσότερο σε μια χώρα διαφορετική από αυτή που έχει γεννηθεί. Στην ανάλυσή μας μιλάμε για Έλληνες μετανάστες και όχι για απόδημο ελληνισμό που αριθμεί κάποια εκατομμύρια.
Στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές το Υπουργείο Εσωτερικών έδωσε την αποχή στο 43.8%. Δηλαδή απείχαν 4.345.679 εκλογείς. Αν πάρουμε το εκλογικό σώμα που εκτιμήσαμε, απείχαν περίπου 2.5 εκ ψηφοφόροι. Δηλαδή μια αποχή της τάξεως του 30%. Περίπου κατά 15% χαμηλότερο από αυτό που παρουσιάζεται στις καρτέλες του Υπουργείου Εσωτερικών.
Από τη μεταπολίτευση και μετά, μέχρι και τις βουλευτικές εκλογές τους 2007, η πραγματική αποχή καταγράφεται μεταξύ 4% και 10%. Από το 2009 και μετά, με ορόσημο την υπογραφή της δανειακής σύμβασης, η συμμετοχή στις εκλογές έχει μειωθεί. Περισσότερο απέχουν οι πολίτες των αστικών κέντρων, τα μορφωμένα κομμάτια του πληθυσμού και οι μικρές ηλικίες, 18 με 24. Η πτωτική πορείας της συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία χρίζει εμπεριστατωμένης μελέτης για τις αιτίες που οδηγούν σε αυτή τη συμπεριφορά. Από την άλλη καλό είναι να έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας ότι υπάρχει σημαντική απόσταση μεταξύ της φαινομενικής και της πραγματικής αποχής.
*Ο Φραγκίσκος Γεωργιλάς είναι πολιτικός επιστήμων/ερευνητής
